Hát “Dặn dâu” nét văn hóa đặc sắc của người Tày
(LV) - Trong các bài hát quan làng của đám cưới dân tộc Tày, bài hát Sắng lùa (Dặn dâu) là bài hát đại diện của họ nhà gái, có thể là ông đưa, bà đưa hoặc là phù dâu hát, tùy theo khẩu khiếu của từng thành viên trong đoàn đưa đó.
Từ họ nhà gái, đoàn ông đưa, bà đưa, phù dâu, dì đưa theo ông quan làng về bên nhà trai để giao dâu. Cuộc lễ tổ của con dâu bên nhà trai, ông đưa phải hát các bài hát như chào mời xuân họ, mời cơm rượu, lễ tổ, giao dâu. Cho đến trưa hôm sau, lúc dâu, rể chuẩn bị lại mặt về bên nhà gái, ông đưa hát bài Dặn dâu để nhắc nhở cháu gái mình phải xứng đáng cháu hiền dâu thảo; từ đây là thành viên của nhà trai phải yêu nhau thương nhau, để nội, ngoại được vui mừng. Đồng thời cũng nhắn nhủ bên nhà trai phải sớm hôm bảo ban cháu, lúc giận đừng chửi bóng gió họ nhà gái không biết dạy dỗ.
Sau nhiều bài hát thì bài hát Dặn dâu là lời nhắn nhủ lúc chia tay. Cả nhà gái tuy đang cơm rượu cũng phải im lặng, bùi ngùi để nghe đại diện họ nhà gái hát. Lời hát như sau: Trước kính tổ tiên cha mẹ⁄ Sau kính thưa cùng xuân họ, người ơi! ⁄ Hỏi đám dưới không vừa⁄ Dạm đám trên không hợp⁄Nhà người mới chèo thuyền đến bảo⁄ Nhà người mới cưỡi ngựa tới nơi⁄ ở buồng trong cháu tôi im tiếng⁄ Mẹ cháu ngồi giường giữa bảo rằng:⁄ Việc này khắp thiên hạ đất trời⁄ Không ai nuôi con gái tới già⁄ Còn bé là cha mẹ dạy nuôi⁄ Lớn lên gả thành đôi nuôi miệng⁄ Nhà người có trầu cau tới hỏi⁄ Trầu têm mang nhiều gói tới nhà⁄ Nhờ thầy xem sách⁄ Xem được ngày đón dâu⁄ Ông bà từ bên ấy có lời⁄Bên nhà gái tìm nơi sắm sửa⁄Con rể có lợn, gạo cưới xin⁄Cưới xin cả phép tắc⁄ Con giờ con nhà người⁄ Cháu giờ cháu xuân họ⁄ Khách lên nhà trầu nước, ra mời⁄ Làm cơm nước thết người xa đến⁄ Thế mới phải con người hiểu biết⁄ Ăn ở luôn giữ nếp thảo hiền⁄ Cháu ơi! Hãy ở đây thong thả⁄ Cha gọi là cháu dạ⁄ Mẹ dạy bảo phải vâng⁄Mới thực người thành tâm đạo đức⁄ ở vững như ngọn núi sau nhà⁄ Của có như nước sông, nước bể⁄ Mãi yêu nhau hai họ vui mừng⁄ Xuân họ cứ thong thả rượu vui⁄ Từ biệt xin về nơi bên ấy Khỏi chiềng mừa phụ mậu sơ sinh⁄ Hợp đồng nội đông xuân ngoại quý họ cần nó⁄ Sam bản tẩư bấu vừa⁄ Khắm bản nưa bấu hợp⁄ Lườn cần chắng chèo lừa mạ gạ⁄ Lườn cần chắng khúy mạ mà sam⁄ Noọng khỏi dú đâư thóa bấu khan⁄ Mé noọng nằm giường chang chắng cạ⁄ Việc nạy tằng thiên hạ bân đin⁄ Bấu khấư liệng lục nhình tó ké⁄ Nhằng đếch là pó mé liệng còi⁄ Cải mà khá hắt đôi liệng pác⁄Lườn cần mì nhầu mác mà sam⁄ Nhàu têm thêm háp còn lai hó⁄ Cần có còi sư⁄ Ngòi đẳy vằn piục lừ đại chà⁄ Pú già chắng mà cạ thâng cằm⁄ Tái tá dú bưởng lăng sẳm sửa⁄ Lục khươi mì mu nựa cưới xin⁄Cưới xin tằng phép tắc⁄ Lục là lục lườn cần⁄ Lan là lan xuân họ⁄Khéc khẩn lườn chậư chọ chàu ngài⁄ Khéc khẩn lườn nhàu nhá oóc mà⁄ Chắng thúc là tu cần lụ chắc⁄ Cin dú luôn hen nếp hẩư đây⁄ Noọng ơi! Còi dú đây thông thá⁄ Pó liệc là noọng dạ⁄ Mé cạ là noọng vâng⁄ Chắng là cần đạo tâm đắc ý⁄ Còi dù mắn bặng phia dạ thủ mưu⁄Giàu mì như nặm pé hải⁄ Lặc căn hẩư nội ngoại đẳy mừng⁄Xuân họ còi dú đây thong thả⁄Liềm mừng khỏi so tạ hồi quê.
Việc hát quan làng trong ngày cưới là một nét văn hóa tinh thần đặc sắc của người Tày cần được bảo tồn để giữ mãi giá trị những bản trường ca về tình yêu và hạnh phúc lứa đôi.
Thái Sơn(Nguồn:BaoYenBai)