Tết “Xíp xí” trong không gian “Ngôi nhà chung ASEAN”

(LV) – Chiều ngày 21/11, tại Làng Văn hoá – Du lịch các dân tộc Việt Nam, cộng đồng dân tộc Thái đã tái hiện Tết “Xíp xí” đặc sắc. Đây là hoạt động trong khuôn khổ Những ngày Đại đoàn kết ASEAN - Một tầm nhìn, một bản sắc, một cộng đồng đang diễn ra tại Làng Văn hoá - Du lịch các dân tộc Việt Nam.

>>> “Làng Việt” với Lễ hội đại đoàn kết dân tộc 

>>> Khai mạc Không gian giới thiệu di sản văn hóa ASEAN 

Tiếng Thái Xíp xí nghĩa là số 14. Tết “Xíp xí” của người Thái, ngành Thái trắng ở Sơn La được tổ chức trong một bữa duy nhất vào trưa ngày 14/7 âm lịch hàng năm.

Tục truyền, sau khi thu hoạch và cày cấy xong, trẻ em đua nhau lên rừng thả trâu, người lớn ở nhà làm lễ gác cày bừa, mổ lợn, gà, vịt tổ chức ăn uống linh đình no say mà không gọi trẻ em về và cũng không để phần cho chúng. Thấy người lớn đối xử bất công, chúng bèn bàn nhau đối phó một cách thông minh, nhưng tinh nghịch, láu lỉnh là dọ mõm hết tất cả đàn trâu, nghé lại, không cho ăn cỏ, cũng không cho đàn nghé bú sữa mẹ. Với ý niệm: “ Trẻ em không được ăn thì trâu nghé cũng không được ăn, để xem người lớn suy nghĩ, đối xử thế nào về việc này”. Chiều tối, đám trẻ lùa đàn trâu về bản trong tình trạng các con trâu đực, trâu cái con nào cũng no căng bụng, còn những con nghé thì con nào con nấy bụng đói meo, lép kẹp.

Chuẩn bị đồ cúng.

Người lớn thấy vậy bèn hỏi: “Tại sao chúng mày lại dọ mõm các con nghé lại như thế làm sao nó ăn được cỏ, uống được nước, bú được sữa mẹ, bụng dạ lép kẹp kia kìa, chúng mày muốn đàn nghé chết hay sao? Tại sao lại độc ác thế hả?!”.

Một đứa trẻ lên tiếng: “Con trâu đực, trâu cái được ăn uống no cũng giống như người lớn ở nhà được ăn uống no nê, say sưa. Còn đàn nghé con bụng lép kẹp cũng như bầy trẻ chăn trâu chúng tôi đây thôi, người lớn ở nhà có đoái hoài đến trẻ con chúng tôi đâu”.

Biết mình sai và đối xử không nên, không phải với bọn trẻ nên người lớn hối hận. Họ thống nhất lấy ngày 14/7 âm lịch hàng năm tổ chức “Tết Xíp xí” động viên con trẻ chăn trâu.

Tết Xíp xí diễn ra trong phạm vi từng gia đình. Làm Tết Xíp xí để ghi nhớ công lao trẻ em - những người trực tiếp chăn dắt, chăm sóc trâu, gắn bó với trâu nhiều nhất. Vì thế trong ngày tết này, luôn có mâm lễ vật thờ hồn vía để cầu mong thần thánh, tổ tiên phù hộ cho trẻ em được khoẻ mạnh, hay ăn chóng lớn, không ốm đau bệnh tật. Các gia đình mổ gà, vịt, đồ cơm xôi các màu để các em ăn uống no nê.

Có 2 thứ không thể thiếu trong lễ cúng là thịt vịt và bánh ít, vì con vịt gắn bó với đời sống sản xuất nông nghiệp của con người, cúng thịt vịt là muốn con vịt ăn hết sâu bọ hại lúa, con vịt mang điều không may mắn, điềm xấu trôi theo dòng sông nước. Còn bánh ít gói theo cặp tượng trưng cho đôi lứa hạnh phúc…

Sau khi thờ cúng trời đất, tổ tiên, thần linh thổ địa, làm vía cho trẻ em xong, còn làm vía cho trâu, để cảm tạ con trâu đã giúp con người nặng nhọc vất vả cày bừa để có một mùa vụ năng xuất cao, rồi tắm gội, nói nựng với trâu, cho trâu ăn những thức ăn ngon như: nước gạo đỏ, gạo tím, muối lẫn với cỏ...

Tiết mục múa đặc sắc của người Thái trong Tết "Xíp xí".

Sau lễ cúng, con trẻ được người lớn khen thưởng và phát phần: 01 con gà luộc, cơm xôi các màu, bánh Ít, bánh uôi; ngày hôm đó, chúng được đi vui chơi với nhau thỏa thích đến tận khi trăng lên.

Tết “Xíp xí” không chỉ có ăn uống, vui chơi mà các hoạt động vui chơi văn hóa, văn nghệ cũng được tổ chức.Tham dự Tết "Xíp xí" của đồng bào Thái trắng huyện Phù Yên, tỉnh Sơn La, du khách sẽ có cơ hội được trải nghiệm các hoạt động văn hoá cũng như những trò chơi dân gian đặc sắc. Hi vọng, với những khoảnh khắc, trải nghiệm thú vị khi tham gia Tết Xíp xí nói riêng, các hoạt động của nghệ nhân đoàn Sơn La nói chung tại Làng Văn hoá – Du lịch các dân tộc Việt Nam sẽ để lại nhiều ấn tượng độc đáo, khó quên.

Kim Nương