Độc đáo nữ phục người Dao quần chẹt

(LV) – Khác với trang phục Dao đỏ và Dao tiền, người Dao quần chẹt tự làm ra vải mặc và từ đó họ cắt may thành các bộ y phục. Mỗi bộ y phục của phụ nữ Dao quần chẹt đều gồm khăn đội đầu (búi chấy), yếm (ti pàn), áo dài (guy), quần (quà), xà cạp (Ti keo), tua (păn nhì).

>>> Nữ phục của đồng bào Thái ở Nghệ An 

Khăn đội đầu

Khăn không có hoa văn trang trí, màu chàm, khăn là một đoạn vải dài 180 cm, bản rộng 30 cm (khoảng 6 vuông vải), không có hoa văn trang trí. Loại thứ hai là khăn là khăn có thêu hoa văn trang trí, có màu sắc sặc sỡ được quấn bên ngoài khăn trên. Khăn được nhuộm chàm, dài khoảng 45 cm, rộng khoảng 40 cm. Toàn bộ khăn được đều thêu kín các họa tiết hoa văn với chỉ nhiều màu, mép khăn có đính các quả bông nhiều màu sặc sỡ để trang trí. Hoa văn gồm các họa tiết: hình răng cưa, hình cây và chim. Giữa khăn thêu hình sao tám cánh tượng trưng cho mặt trời. Khăn được gấp làm bốn theo chiều dọc, các mép ở hai đầu khăn được khâu chập lại để giữ nguyên nếp. Khăn sử dụng được cả hai mặt vì mặt nào cũng có hoa văn trang trí.

Áo dài

Áo của phụ nữ Dao quần chẹt là loại áo dài, vải chàm. Không có công thức cắt may mà khi cắt cho ai người ta ướm thử lên người từ ngang vai đến mắt cá chân để tính số vải cần thiết. Áo mở ngực, xẻ tà, không có khuy, có nẹp cổ, áo dài chấm gót chân. Thân sau hai mép vải được khâu vào nhau từ cổ áo xuống dưới gấu tạo thành đường ghép ở giữa sống lưng. Hai thân trước rời nhau được khâu với thân sau từ nách tới chỗ xẻ tà.

Nữ phục của người Dao Quần chẹt đính tua ở cổ áo, được thêu và đáp vải khá cầu kỳ, thường đáp vải màu đỏ, đen, chỉ khâu bằng chỉ màu trắng rất nổi bật, đường khâu nổi trên vải chạy từ cổ áo xuống tới gấu áo.

Áo không khoét nách, có thêu hoa văn như hình con rết dài khoảng 5 - 7 cm đè lên đường khâu nổi giữa thân trước và thân sau, có đính tua.

Hai vạt trước thường ngắn hơn vạt sau khoảng 15 cm. Có trang trí hoa văn và đáp vải ở gấu vạt áo trước và vạt áo sau, ở mỗi bên vạt áo trước được chia làm 3 phần bằng nhau, đáp vải đỏ và trắng. Vạt sau được chia làm 5 phần cũng đáp như vạt trước, chiều cao của mảnh vải đáp khoảng 15 cm, rộng 10 cm. Trên phía trên phần vải đáp có thêu 2 hàng hoa văn hình chữ thập ngoặc so le nhau. Phía trên nữa có thêu hoa văn hình cây thông cách điệu, chỉ thêu màu đỏ, vàng, trắng xen kẽ nhau. Giữa các cây thông cách điệu có các hình thêu tam giác nhỏ bằng hạt ngô màu đỏ rất hài hòa và đẹp mắt, có trang trí mô típ hoa văn hình cây thông và chim cách điệu, đính vải tua màu, độ lớn của mô típ hoa văn này rộng khoảng một bàn tay.

Những phần xẻ của áo, cổ áo, gấu áo đều được viền vải khác màu ở bên làm cho vạt áo được cứng cáp và đẹp hơn. Khi lao động phụ nữ thường giắt vạt áo vào thắt lưng cho gọn và tiện lợi.

Y phục và trang sức của người Dao quần chẹt.

Quần của phụ nữ Dao

Quần của phụ nữ Dao Quần chẹt là vải nhuộm chàm, cắt may theo kiểu bổ đũng, đũng được ghép bởi một miếng vải hình tam giác hoặc vải hình chữ nhật gấp chéo theo mỗi nửa bên đũng không có đường khâu. Cạp quần có dải rút, ống quần hẹp, đũng quần rộng vì vậy rất thuận tiện trong lao động và sinh hoạt. Gấu quần được đáp vải có trang trí hoa văn. Cửa ống quần thêu viền bằng chỉ đỏ, vàng, có đính tua ở mỗi bên. Quần dài tới bắp chân.

Xà cạp

Bằng vải màu trắng, hình tam giác nhọn dài khoảng 80 cm, rộng 30 cm, có viền vải đỏ ở cạnh dài nhất, có đính sợi 2 dây trắng làm dây buộc. Những cạnh khác của xà cạp cũng được khâu viền mép cho vải không bị sổ sợi. Khi mang xà cạp người ta đặt đầu to của nó vào cổ chân quấn ngược lên đầu gối rồi lấy dây quấn lại. Hai chân quấn đối nhau.

Thắt lưng

Gồm hai chiếc, một chiếc bằng vải màu chàm, một chiếc vải lụa đỏ, không trang trí hoa văn, dài khoảng 3 - 4 m, rộng khoảng 30 cm. Được quấn 2 - 3 vòng quanh bụng, hai đầu để thong, một dải thong ở phía trước, một dải thong phía sau lưng, thong nửa vòng cung ở bên hông.

Phụ nữ Dao trong trang phục truyền thống.

Yếm

Gồm hai lớp, lớp ngoài bằng vải nhuộm chàm, trong vải trắng. Yếm hình chữ nhật, mỗi cạnh dài 28 và 30cm. Hai bên nách yếm có đáp 2 mảnh vải hình tam giác, ở hai góc của tam giác có đính dây buộc vào lưng. Dây cổ yếm được khâu bằng vải màu đỏ hình chữ V có đáy khoảng 7 cm, viền chỉ màu, hai đầu chữ V có đính dây buộc vòng ra sau cổ. Các cạnh của yếm được viền bằng vải trắng. Ở giữa ngực yếm có đáp một mảnh vải hình chữ nhật, một cạnh sát với đáy dây cổ hình chữ V. Trên đó có đính 12 hoặc 17 hàng khuy tàu sát nhau. Trên hàng khuya đó có đính 2 núm như hai hình bán cầu lồi bằng bạc, đường kính khoảng 3 cm.

Đối với người già, yếm còn được đáp thêm một mảnh vải dài khoảng 15 - 20 cm để che phần bụng và rốn.

Trang sức

Vòng cổ của phụ nữ Dao có hai loại, loại thứ nhất là vòng làm bằng bạc, uốn theo hình tròn có nhiều cỡ to nhỏ khác nhau, hai đầu giao nhau, phụ nữ thường đeo 2 - 3 đôi, xếp theo đường kính lớn dần. Loại thứ hai là những chuỗi hạt như hạt cườm màu trắng, nhỏ bằng nửa hạt gạo nếp, được xâu thành chuỗi, đeo sát cổ, cuốn thành nhiều vòng. Khuyên tai được làm bằng bạc, có hình vòng tròn, đường kính 1 - 1,5 cm, một đầu vuốt nhỏ, một đầu xoắn ốc để lồng vào đầu kia vào khi đeo không bị rơi. Vòng tay cũng được làm bằng bạc hình tròn, uốn tròn với đường kính từ 6 - 7 cm, đeo ở cổ tay.

Trang phục truyền thống của người Dao Quần chẹt không chỉ mang giá trị vật chất đơn thuần mà nó còn chứa đựng trong đó cả giá trị nhân văn, giá trị thẩm mỹ, là yếu tố tạo nên bản sắc văn hóa dân tộc, là “ngôn ngữ” thứ hai để quảng bá hình ảnh, văn hóa của dân tộc. Quá trình sáng tạo ra bộ trang phục là cả một quá trình rèn luyện đức tính kiên trì, nhẫn nại, khéo léo của cô gái Dao Quần chẹt.

Nguyễn Nga