Bảo quản phim – Bộ sưu tập cho tương lai

(LV) - Viện Phim Việt Nam là nơi lưu giữ bảo quản những thước phim có giá trị được coi là di sản điện ảnh Việt Nam. Ông Đào Quốc Hùng, Quyền Viện trưởng Viện Phim Việt Nam đã có buổi trao đổi với Tạp chí Làng Việt về những khó khăn trong quá trình bảo tồn, phục hồi và lưu trữ Di sản điện ảnh Việt Nam.

Chuyên gia quốc tế tư vấn về kỹ thuật và phục hồi phim.

PV: Công tác bảo tồn, phục hồi và lưu trữ di sản điện ảnh Việt Nam cho tương lai không hề đơn giản. Ông có thể chia sẻ về những tồn tại, thách thức trong quá trình này như thế nào?

Ông Đào Quốc Hùng: Trong suốt thời gian qua, Viện chúng tôi đã bằng mọi cách bảo đảm các hình ảnh trong quá khứ được lưu giữ một cách tốt nhất cho các thế hệ sau. Ngoài ra, với một số lượng lớn các bộ phim cần phải được phân tích, thống kê, chuyển thành kỹ thuật số và phục hồi thì 2 trung tâm lớn là Hà Nội và Tp. Hồ Chí Minh đã có thể tự xử lý bảo quản phim nội địa và tránh việc vận chuyển các bộ phim. Tuy nhiên, dù nhân sự được đào tạo thường xuyên cũng như các thiết bị được liên tục bảo trì và hỗ trợ nhưng đây là giai đoạn cuối của suy thoái nitrat nên chúng tôi đã gặp phải không ít những trở ngại từ những bản phim nhựa vỡ vụn thành bột hay nấm mốc... Do vậy, việc phục hồi phim đòi hỏi đội ngũ cán bộ có trình độ chuyên môn cao và nguồn kinh phí lớn.

Chúng tôi đưa ra mục tiêu là bảo tồn, phát triển và giới thiệu Bộ sưu tập phim Quốc gia của Việt Nam, phải đảm bảo rằng các bộ sưu tập có thể truy cập trong tương lai bất kể sự thay đổi của công nghệ.

PV: Vậy điều quan trọng trong quá trình bảo tồn này là gì, thưa ông?

Ông Đào Quốc Hùng: Điều quan trọng là phải phân biệt giữa bảo tồn và truy cập. Chúng tôi mong luôn luôn có nhiều bản sao của một bộ phim, vì vậy, để bảo quản tốt và có thể sử dụng bất cứ lúc nào, chúng tôi phân loại phim ra làm 3 loại: Bản gốc (không được sử dụng cho bất cứ điều gì), bản sao chép (được sử dụng để làm cho bản in mới hoặc lưu trữ nơi khác), bản truy cập (bản có thể phân phối nơi khác và công chiếu). Điều này giúp chúng ta dự phòng trong trường hợp thiên tai và cũng cho phép sự hao mòn trên bản truy cập mà không ảnh hưởng đến bản gốc hoặc bảo quản.

Một nguyên tắc của chúng tôi là luôn chú trọng đến công tác bảo quản, sử dụng các công nghệ hiện đại để kéo dài tuổi thọ của phim, hạn chế sử dụng các bản phim gốc và tuyệt đối không bao giờ được phép tiêu hủy các bản phim này, thậm chí sau khi đã sao chép nó. Bản sao chép tuy có thể giữ được lâu, nhưng bản gốc bao giờ cũng là nguồn dữ liệu tin cậy và chuẩn xác nhất cho bất kỳ tái sao chép nào trong tương lai.

Một số phim truyện tiêu biểu được giới thiệu tại Liên hoan phim quốc tế Hà Nội lần II tháng 11/2012. Ảnh: Hưng Vũ.

PV: Bảo tồn toàn bộ những di sản điện ảnh quả thật là một công việc rất khó. Viện đã có những phương pháp tối ưu nào để vừa bảo tồn vừa có thể cứu vãn những bản phim nhựa không bị bào mòn bởi thời gian?

Ông Đào Quốc Hùng: Ngày nay, công nghệ số phát triển, chúng tôi bảo tồn bằng số hóa và mạnh dạn sử dụng các chuyên gia, chuyển giao kiến thức trong việc quét kỹ thuật số và chỉnh màu. Bên cạnh đó, chúng tôi cũng tư vấn cho một số hãng phim trong việc sử dụng thiết bị quét và chỉnh màu phù hợp. Đồng thời, hướng dẫn lắp đặt, bảo trì và kỹ thuật sử dụng cũng như nâng cấp, thiết kế lại các trang thiết bị quét phim.

Thật không may là tất cả các tài liệu nghe nhìn có thể xấu đi theo thời gian. Các tài liệu này cần được bảo tồn gấp và đôi khi phải chuyển sang các định dạng mới được cập nhật. Hiện nay Viện đã áp dụng nhiều kỹ thuật mới như Dịch vụ video và telecine; Quét/số hóa: bao gồm một loạt các định dạng video hiện đại và lỗi thời, bao gồm cả 2-inch, U-matic, định dạng C 1-inch, Betacam analog và digital, DVCAM và DVCPro25, cũng như các định dạng trong nước như VHS, S-VHS, Hi-8, Betamax; Đánh giá và khôi phục lại tình trạng băng, sử dụng phương pháp điều trị chuyên ngành; Sao chép và nhân bản…

Về đội ngũ cán bộ, kỹ thuật, hiện chúng tôi sử dụng phần nhiều là các chuyên gia quốc tế và chuyển giao kiến thức cho các cán bộ Viện để phục hồi các bộ phim và tư liệu âm thanh hình ảnh. Đồng thời cũng đầu tư có chiều sâu, chất lượng các thiết bị và phần mềm phục hồi bởi bất kỳ quá trình xử lý phim - có thể là bằng tay hoặc thông qua máy tính đều làm tăng nguy cơ thiệt hại cho bộ phim. Kỹ năng xử lý phim kém có thể dẫn đến thiệt hại trực tiếp vật chất bộ phim hoặc tạo ra tình huống khuyến khích sự suy thoái hóa học bộ phim. Đồng thời, tất cả cán bộ tham gia xử lý phim đều được đào tạo trong thủ tục xử lý chính xác và thường xuyên được tập huấn nâng cao tay nghề.

PV: Công tác phân phối cũng đóng vai trò hết sức quan trọng với di sản quý giá của Điện ảnh Việt Nam, Viện thực hiện như thế nào để đẩy mạnh khâu này?

Ông Đào Quốc Hùng: Hiện nay, việc phân phối được thực hiện thông qua website vienphim-vfi.org.vn hoặc để thông tin về lịch chiếu phim... Đây là kênh thông tin gần gũi và phổ biến. Bên cạnh đó, chúng tôi cũng tổ chức triển lãm và các hoạt động liên quan đến bộ phim như tham quan hội thảo khách mời, liên hoan phim, trưng bày poster… hay phân phối phim kỹ thuật số cho từng địa phương phục vụ dịp lễ, kỷ niệm…Viện cũng sử dụng cơ sở có sẵn như hệ thống các Nhà văn hóa Điện ảnh tại Tp.HCM và Hà Nội, các Câu lạc bộ chiếu phim tư liệu tại các tỉnh thành trên cả nước. Chúng tôi đang hướng tới mục tiêu liên kết với một số tỉnh, thành phố xây mới thư viện phim hiện đại, tạo thành những điểm nhấn đặc biệt như Viện Phim và Nghe Nhìn Hà Lan tại thành thố Hilversum.

Thanh Hà (Thực hiện)