Cô gái Mông tiên phong làm du lịch cộng đồng

(LV) - Đó là Tẩn Thị Shu, người được nhận giải bạc tại Anh về giải thưởng Du lịch trách nhiệm thế giới 2016 với hạng mục tổ chức du lịch sáng tạo, giảm đói nghèo bền vững ở cộng đồng và dịch vụ lợi ích kép cho các bên tham gia. Cô cũng được Tạp chí Forbes Việt Nam tôn vinh là 1 trong 30 gương mặt trẻ Việt Nam dưới 30 tuổi năm 2016.

 >>> Người lưu giữ nét đẹp then cổ trong đời sống hiện đại

Vượt lên số phận

Sinh năm 1986 trong một gia đình người Mông nghèo ở bản Lao Chải, thị trấn Sapa, tỉnh Lào Cai. Gia đình có tới 4 chị em, cha lại ốm yếu liên miên nên Shu phải làm lụng vất vả như một chàng trai trong gia đình. 12 tuổi, Shu bắt đầu theo bạn bán hàng rong tại thị trấn Sa Pa. Mỗi ngày cô bé Shu đi bộ cả chục km từ nhà ra thị trấn bán hàng, tiếng phổ thông chưa đọc thông, viết thạo, tiếng Anh thì “mù” hoàn toàn. Những ngày lang thang theo chân khách du lịch, Shu luôn bị đói, lạnh, có khi ngủ vạ vật ngoài đường. Có đêm, Shu đi bộ từ thị trấn về nhà với cái bụng đói, thân thể rã rời.

Tẩn Thị Su.

Cô bé Shu lúc đó đã phải gánh trọng trách trên lưng: Tự học và kiếm tiền giúp gia đình. Để bán được hàng, Shu tự học tiếng phổ thông và học tiếng Anh thông qua việc bán hàng rong cho khách du lịch “Tây”. Nghe và hiểu được 1 từ, Shu tự nhẩm để ghi nhớ.

Cô bé vượt trội so với các bạn và cả những người đi trước với quyết tâm sắt đá, học thật tốt tiếng Anh, không chỉ để bán được hàng mà còn để có thể học hỏi nhiều hơn. Khoảng đầu những năm 2000, Shu mạnh dạn chắt bóp tiền vào quán sử dụng Internet để học tiếng Anh. Nhờ thế, vốn tiếng Anh của Shu dày hơn. Shu dấn thân làm hướng dẫn bản địa cho khách du lịch nước ngoài. Công việc mới đỡ bấp bênh hơn, nhẹ nhàng hơn nhưng cũng không dễ dàng gì. Shu nhận thấy do cô không được học hành, đào tạo nên chỉ được trả lương chỉ bằng khoảng 1/5 so với những người được đào tạo.

Shu chia sẻ về mong ước của mình “Mình rất muốn có được một công ty thành lập bởi người dân tộc, có thể cung cấp các dịch vụ du lịch tốt tại địa phương mình. Mình mong muốn Sapa O’Châu sẽ là một hình ảnh đẹp để các bạn trẻ người dân tộc noi theo chứ không chỉ biết làm nương làm rẫy hay trẻ em chỉ biết ra trước nhà thờ chèo kéo khách du lịch”. Ấp ủ từ lâu nên đến năm 2007, được sự giúp đỡ của một số khách du lịch người Úc, Shu bắt tay vào dự án Sapa O’Châu (“O’Châu” - tiếng Mông có nghĩa là “Cảm ơn”). Hai năm sau, Công ty Sapa O’Châu chuyên kinh doanh loại hình du lịch cộng đồng của Shu được thành lập. Tháng 6/2013, công ty TNHH MTV Du lịch Sapa O’Châu (Sapa O’Chau travel) ra đời.

Sapa O’Châu là đơn vị tiên phong về doanh nghiệp xã hội ở Sa Pa và cũng là cơ sở du lịch cộng đồng đầu tiên của người Mông tại xã Lao Chải. Du khách khi tham gia vào các tour của Sapa O’Châu sẽ phải đến giảng dạy miễn phí cho các em nhỏ ở địa phương.

Để điều hành hiệu quả công ty, Shu tìm kiếm và kết nối với Dự án “Nâng cao năng lực lãnh đạo của doanh nghiệp xã hội” của Trung tâm Hỗ trợ sáng kiến phục vụ cộng đồng (CSIP) và KOTO Quốc tế thực hiện với sự tài trợ của Cơ quan Phát triển Ailen và hỗ trợ kỹ thuật chính của Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI). Từ đây, Shu dẫn dắt công ty của mình chuyên nghiệp, bài bản hơn.

Sapa O’Châu cũng được lựa chọn là 1 trong 4 doanh nghiệp nhận gói hỗ trợ chuyên sâu của dự án. Bằng sự nỗ lực của Shu, Sapa O’Châu đã thuyết phục Chương trình Smile Together của Hàn Quốc đầu tư trong giai đoạn 3 năm (2013 - 2015) mỗi năm khoảng hơn 36.000 USD. Hơn thế nữa, Sapa O’Châu tiếp tục nhận được sự hỗ trợ từ các chuyên gia tư vấn trong quá trình thực hiện kế hoạch kinh doanh của mình.

Mục tiêu của Sapa O’Châu không phải là lợi nhuận mà hướng tới mục đích tạo một môi trường giáo dục lành mạnh, ở đó các em dân tộc khó khăn có cơ hội được học tập và phát triển.

Sapa O’Châu đã thành lập được một trung tâm đảm bảo việc ăn ở, học tập cho khoảng 40 em học sinh và hỗ trợ sinh hoạt cho gần 80 em. Từ năm 2012 Sapa O’Châu tiếp tục mở thêm dịch vụ lữ hành, kinh doanh đồ uống, hàng thổ cẩm, đảm bảo nguồn thu bền vững với doanh thu lên đến hàng tỉ đồng.

Phát huy bản sắc dân tộc và kết nối cộng đồng

Theo bà Vichara Trafimow, tình nguyện viên người Úc đã từng tham gia dạy trẻ em của Sapa O’Châu: “Cô ấy là người có tố chất lãnh đạo giỏi, bởi vì cô ấy có tầm nhìn lớn và cô ấy không sợ mơ những ước mơ lớn”.

Am hiểu sâu sắc văn hóa dân tộc mình, Shu luôn hướng đến việc giới thiệu bản sắc văn hóa của dân tộc Mông cũng như các dân tộc bản địa khác ở Sơn La cho du khách.

Chân dung Tẩn Thị Shu trên tạp chí Forbes Việt Nam - tôn vinh 30 gương mặt trẻ Việt Nam dưới 30 tuổi của năm 2016.

Ngay từ khi là cô bé bán hàng rong cho du khách, Shu đã nhận thấy chính những sản phẩm thủ công bản địa như thổ cẩm, sản vật địa phương cũng như bản sắc văn hóa của các dân tộc bản địa rất được du khách hứng thú. Khi là một hướng dẫn viên, Shu đã đưa nhiều du khách nước ngoài tới những thôn bản và giúp họ tiếp cận, tìm hiểu sản vật đầy bản sắc của quê hương. Shu cũng là người nắm rõ nhất những gì mà du khách cần khi tới Sa Pa.

Sapa O’Châu của Shu đã giúp những phụ nữ Mông ở Lao Chải và Tả Phìn làm các sản phẩm thủ công thổ cẩm để bán cho du khách. Đây là cách thiết thực, hiệu quả để người Mông vừa có thu nhập vừa lưu giữ bản sắc văn hóa của mình.

Khoảng 20 hướng dẫn viên du lịch của Sapa O’Châu đều là các cô gái dân tộc Mông và Dao là thuận lợi lớn trong việc giới thiệu bản sắc văn hóa của mình với du khách.

Cho đến nay Sapa O’Châu đã trở thành một công ty du lịch quốc tế chính thức và được cấp phép, cam kết mục tiêu hoạt động phi lợi nhuận, hỗ trợ, cưu mang hàng chục trẻ em dân tộc thiểu số với các lớp đào tạo kỹ năng, phát triển nghề nghiệp và ý thức về phát huy giá trị của bản sắc văn hóa dân tộc trong phát triển du lịch.

Hoài Thu