20:55 | 04/09/2015

Người giữ nón Ngựa Phú Gia trường tồn

(LV) - Trong số ít nghệ nhân bậc thầy về nón Ngựa ở Phú Gia phải kể đến nghệ nhân Đỗ Văn Lan, người có công rất lớn trong việc kế thừa, lưu giữ, truyền dạy nghề nón Ngựa truyền thống của địa phương.

55 năm nối nghiệp gia đình làm nón Ngựa

Làng nghề nón Ngựa Phú Gia ở thôn Phú Gia, xã Cát Tường, huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định đã tồn tại trên 300 năm với hơn 300 hộ dân làm nghề. Nghệ nhân Đỗ Văn Lan (68 tuổi) đã có 55 năm làm nghề nón Ngựa. Năm 13 tuổi ông bắt đầu theo ông nội, cha, mẹ học nghề làm nón Ngựa. Nhờ đôi bàn tay khéo léo, tài hoa cùng với niềm đam mê ông đã nhanh chóng trở thành nghệ nhân xuất sắc trong nghề làm nón Ngựa Phú Gia. Nghề làm nón Ngựa là nghiệp duyên theo ông suốt cuộc đời vì vợ ông cũng là một nghệ nhân làm nón Ngựa.

Nghệ nhân Đỗ Văn Lan với 55 năm làm nón Ngựa
Nghệ nhân Đỗ Văn Lan với 55 năm làm nón Ngựa.

Bén duyên với nghề làm nón Ngựa từ thời niên thiếu, nghệ nhân Đỗ Văn Lan luôn tự hào về nghề làm nón Ngựa truyền thống năm đời của gia đình. Cho đến tận bây giờ ông vẫn giữ chiếc nón hơn 50 tuổi của cha, mẹ để lại như một báu vật. Nghề làm nón Ngựa không chỉ mang lại nguồn thu nhập chính cho gia đình ông mà còn tạo ra những sản phẩm làng nghề độc đáo phục vụ du lịch của địa phương. Mỗi chiếc nón Ngựa Phú Gia là sự kết tinh giữa vẻ đẹp tâm hồn, trí tuệ và bàn tay tài hoa khéo léo của người nghệ nhân; chỉ có nghệ nhân bậc thầy mới có thể làm ra chiếc nón Ngựa vừa có giá trị kinh tế vừa mang tính nghệ thuật cao.

Ông Lan chia sẻ: “Dân gian gọi nón Ngựa trước hết là nó dẻo dai, bền bỉ như loài ngựa hoặc thuở xưa giới quyền quý thường sử dụng trong lúc cưỡi ngựa. Thời ấy chiếc nón có bịt bạc, chạm trổ hình rồng, phượng trên đỉnh nón được giới quan binh đội trên đầu khi cưỡi ngựa. Dựa vào những cứ liệu lịch sử thì từ thời vua Quang Trung chiếc nón Ngựa đã từng gắn bó với nghĩa quân Tây Sơn thần tốc tiến quân ra Bắc làm biểu tượng cho sự mạnh mẽ, uy nghiêm của con nhà võ. Ngày nay, du khách gần xa thích mua nón Ngựa về làm quà lưu niệm, cho tặng, trang trí trong nhà để lưu giữ vẻ đẹp văn hóa cổ xưa”. Người dân Bình Định tự hào với hình ảnh chiếc nón Ngựa nổi tiếng khắp nơi trong và ngoài nước.

Đam mê truyền lửa nghề làm nón Ngựa

Theo di nguyện của ông nội trước khi qua đời, Nghệ nhân Đỗ Văn Lan đã dành cuộc đời mình để giữ gìn, truyền lửa nghề làm nón Ngựa cho thế hệ con cháu. Ông may mắn sinh 6 người con, trong đó có 4 người con gái theo cha, mẹ làm nghề nón Ngựa. Chiếc nón Ngựa trông đẹp nhưng cầu kỳ, làm rất công phu, trải qua nhiều công đoạn tỉ mỉ. Đôi bàn tay cầm kim phải dùng lực của ngón cái và ngón trỏ để cắm, rút kim, ê ẩm nặng nhọc chẳng khác gì người gánh lúa.

Chia sẻ với chúng tôi về nghề làm nón Ngựa, nghệ nhân Đỗ Văn Lan cho biết: “Nghề làm nón Ngựa đòi hỏi rất cao độ tinh xảo về kỹ thuật, mỹ thuật. Làm ra một chiếc nón Ngựa phải thực hiện đúng quy trình kỹ thuật 10 công đoạn chính: sơ chế nan đan sườn mê; thắt sườn hoàn thiện; làm vành nón; thêu hoa văn; sơ chế lá tươi thành lá thành phẩm (lá lợp); cắt lá để lợp; chằm thành phẩm một chiếc nón; nức vành nón; lặt mối sửa lại các sườn nón; thêu trái xoài chóp lá. Khâu chọn chất liệu làm nón cũng thật kỹ lưỡng, lá dùng làm nón phải là lá kè mở vì nó có độ dai, có thể qua hàng trăm năm chiếc nón vẫn không bị mối, mọt; chọn rễ dứa làm vành nón; sườn nón dùng cây giang nạo sạch vỏ, phơi khô, chẻ ra thành cây tăm thật nhỏ và đều; dây cước xanh thắt các loại vành, cước trắng bủa và chẳm nón. Tất cả các nguyên vật liệu làm nón, từ cây giang, rễ dứa rừng đến lá kè mỡ đều được lấy vào đúng mùa, tức cuối đông đầu xuân, như thế nón sẽ bền lâu nhiều năm hơn so với loại bình thường”.

Ông kể, nhiều khi phải mày mò theo trí nhớ làm theo ông bà kể hồi xưa nón Ngựa có hai loại. Loại khuôn nón trủm, tức giống chiếc nón bình thường bây giờ, dành cho người dân đội. Loại khuôn nón trảng, tức lòng nón không sâu như nón thường, kích thước vành nón rộng hơn nón trủm chừng 20%, trên chóp có gắn chụp bạc, có ngù ở trên, dành cho quan. Chiếc nón “gia bảo” là kỷ vật của mẹ để lại chính là những “khuôn mẫu” để ông bắt tay làm những chiếc nón. Nghề làm nón đòi hỏi sự tỉ mỉ của đôi tay, sự nhẫn nại của khối óc và lòng nhiệt huyết của một trái tim nghệ sĩ. Phải yêu nghề như máu thịt mới có đủ kiên nhẫn để đeo đuổi công việc vất vả”.

Nón Ngựa là món hàng thủ công mỹ nghệ độc đáo, là sự kết tinh từ tài hoa, khéo léo, tỉ mẩn trong từng động tác và năng khiếu mỹ thuật trên từng mũi kim, đường chỉ thêu, mang đậm bản sắc văn hóa Bình Định. Đặc biệt, làng nghề nón Ngựa Phú Gia là một trong 5 làng nghề truyền thống được quy hoạch, gắn với phục vụ phát triển du lịch. Ông Lê Quang Công, Phó Chủ tịch UBND xã Cát Tường, cho biết: “Nhà ông Lan thường được các công ty du lịch đưa khách về tham quan. Sản phẩm nón ngựa từ cơ sở sản xuất của ông Lan được trưng bày ở một số đình, đền thờ, bảo tàng trong tỉnh. Với chiếc nón Ngựa, xã Cát Tường trở thành làng văn hóa du lịch tiêu biểu của Bình Định”.

Mỹ Bình

Ý kiến bạn đọc
Họ và tên  
Email    
Tiêu đề  


Captcha
Mã xác nhận  
Phản hồi  
 Off  Telex  VNI  VIQR
Tài liệu đính kèm: (.gif, .jpg, .png, .jpeg, .doc, .docx, .xls, .xlsx, .zip, .rar)
 
Văn hóa cần được đầu tư xứng tầm để phát triển/ Làng và những sắc hoa
Quan hệ dân tộc và đoàn kết các dân tộc thiểu số ở Việt Nam/ Tôn vinh tinh thần đại đoàn kết dân tộc
Hà Nội linh thiêng và hào hoa qua các ca khúc/ " Giai điệu núi rừng" tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam
Tết Độc lập nhớ về Hồ Chí Minh - Nhà văn hóa kiệt xuất của nhân loại
Loading
Langvietonline.vn
1 2 3 4 5
Review This Site