Nghề chiếu làng Hới Thái Bình

(LV) - Từ xa xưa chiếu Hới (xã Tân Lễ, huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình) đã nổi tiếng trong và ngoài tỉnh. Hiện nay, dù phải cạnh tranh với nhiều loại chiếu, nhưng nghề dệt chiếu làng Hới vẫn đang là hướng làm giàu của nhiều hộ gia đình nơi đây.

 >>> Nghề làm bánh của người Nùng ở Lạng Sơn

Thái Bình - cái nôi của nghề dệt chiếu

Nghề dệt chiếu ở Hưng Hà đã có từ lâu đời. Sách Danh nhân Thái Bình viết: Nghiên cứu về sự phát triển của kỹ thuật dệt chiếu ở Hải Triều (tức Tân Lễ - Hưng Hà ngày nay), thấy có 2 giai đoạn: giai đoạn 1, bàn dệt đứng, không có ngựa đỡ sợi. Từ giai đoạn 2 chiếu dệt ra đẹp hơn, sợi đan đều hơn, và dĩ nhiên sản phẩm càng được ưa chuộng hơn. Công lao cải tiến này, theo tài liệu văn hóa dân gian, thuộc về Trạng nguyên Phạm Đôn Lễ. Phạm Đôn Lễ, trong một lần đi sứ Trung Quốc, ông đã tìm hiểu và học được một số bí quyết của nghề đan chiếu ở Quảng Tây Trung Quốc, rồi khi về ông mang dạy lại cho dân làng. Như vậy, dòng họ Phạm từ thế kỷ 10-11 đã có công truyền bá nghề dệt chiếu lại được cải tiến do chính ông Trạng nguyên họ Phạm. Kỹ thuật dệt chiếu từ đó về cơ bản còn được lưu truyền đến ngày nay, tạo nên một truyền thống kỹ thuật của thủ công nghiệp chiếu cổ truyền Bắc Việt.

Chiếu hoa làng Hới.

Chiếu Hới có nhiều loại khác nhau: cải, đậu, đót, trơn, kẻ dọc màu, ít hoa, cạp điều, sợi xe,,,, với các kích thước khác nhau. Chiếu mới có màu trắng ngà, ưa nhìn, mùi thơm dễ chịu của cói đồng. Chiếu dùng lâu ngả sang màu vàng, trơn nhẵn, độ mềm vừa phải, dễ giặt, thoáng sạch, thoát nước nhanh, phơi mau khô.

Nguyên liệu dệt chiếu là cói và sợi đay. Cói và đay là 2 loại cây được trồng rất thích hợp ở các triền sông, bãi bồi nhiều phù sa. Sau khi thu hoạch, các loại cây này được chế biến qua nhiều công đoạn đòi hỏi sự khéo léo, kiên trì, tỉ mỉ để thành nguyên liệu dệt chiếu. Tùy theo những loại chiếu cần dệt mà nguyên liệu được nhuộm màu theo những yêu cầu khác nhau. Thợ chiếu làng Hới thường dệt cải chữ thọ, bông hoa, chân dung, chữ lồng hoặc họa in hay vẽ. Đây cũng chính là phương pháp dệt chiếu khó nhất đòi hỏi phải có những bí quyết, sáng tạo kỹ thuật và cần có kinh nghiệm.

Thế mạnh của nghề chiếu làng Hới

Bước vào thời kỳ cơ chế thị trường nhiều người lo ngại nghề dệt chiếu Tân Lễ sẽ mai một như làng nghề đúc đồng An Lộng (huyện Quỳnh Phụ) song chiếu Hới vẫn đứng vững và ngày một khẳng định thương hiệu của mình. Sản phẩm làm ra được xuất đi khắp các tỉnh trong cả nước. Sản xuất mang tính chuyên nghiệp hơn. Nhiều doanh nghiệp được thành lập chuyên đứng ra thu mua nguyên liệu và tiêu thụ sản phẩm cho người dân, chợ chiếu được xây dựng và hoạt động vào các ngày mồng 3, 8, 13, 18, 23, 28 âm lịch hàng tháng. Từ chợ chiếu các lái buôn gom hàng lại và đưa các nới tiêu thụ.

Dệt chiếu - nghề chính của mỗi hộ dân làng Hới.

Theo thống kê, nghề dệt chiếu Tân Lễ hàng năm tiêu thụ hơn 8.000 tấn cói và hàng trăm tấn đay. Thế nhưng hiện nay các vùng trống cói xung quanh đã bỏ nghề, thành thử cói phải chở từ trong Nam ra. Làng hiện có 6 đại lý lớn bao trọn việc cung cấp nguyên liệu và thu mua sản phẩm cho cả làng. Số chiếu tiêu thụ trực tiếp tại địa phương không đáng là bao. Phần lớn chiếu được các đại lý thu gom, phân phối đi khắp các vùng trong cả nước.

Hiện nay, nghề dệt chiếu ở làng Hới đã phát triển ra toàn xã và nhiều xã trong vùng. Ông Trần Trọng Hán- Chủ tịch UBND xã Tân Lễ cho biết: Xã Tân Lễ có 3.105 hộ, thì có tới trên 95% hộ làm nghề dệt chiếu, một năm dệt được khoảng 4 triệu chiếc chiếu, doanh thu gần 36 tỷ đồng. Chiếu Tân Lễ có mặt ở hầu khắp các tỉnh thành trong cả nước.

Tuệ Bình