Làng thêu Quất Động - Bản sắc một vùng quê

(LV) - Làng thêu Quất Động (huyện Thường Tín, Hà Nội) đã từ lâu đi vào trong ký ức của người dân Việt Nam ở những sản phẩm sắc màu rực rỡ thêu tay khắc họa nét đẹp đất nước con người Việt Nam. Những người dân trong làng đã gắn bó với nghề và đang phát triển mở rộng làng nghề không chỉ lưu giữ bản sắc văn hóa truyền thống mà còn là điểm đến của du lịch khám phá.

>>> Thủ Sỹ - Nơi những chiếc đó ra đời

Ông tổ nghề thêu của làng Quất Động là tiến sĩ Lê Công Hành “tên thật là Bùi Công Hành” sống ở thế kỷ XIV. Một lần đi sứ sang Trung Quốc, ông học được nghề thêu và mang những hiểu biết, kiến thức đã học được về truyền lại cho nhân dân nghề may, thêu. Trải qua thời gian, người dân trong làng đã sáng tạo ra nhiều mẫu mới, đưa nhiều chủ đề vào tranh thêu với các nội dung thể hiện nếp sinh hoạt trong đời sống của người Việt. Trình độ thêu tay của họ cũng từ đó đạt đến độ tinh xảo và điêu luyện.

Làng nghề thêu tay Quất Động – Thường Tín có nhiều người dân các tỉnh về học thêu tay.

Sau công việc của nhà nông là trồng lúa thì người dân trong làng Quất Động tập trung làm nghề thêu. Thu nhập từ nghề này đã tạo việc làm ổn định cho nhân dân địa phương. Đến làng Quất Động, trong mỗi gia đình đều có khung thêu truyền thống. Nhiều gia đình có đến 7 thế hệ làm nghề thêu, từ những em nhỏ 3 tuổi hay những cụ già đều gắn bó với kim chỉ, vải thêu như một phần của cuộc sống đời thường.

Tác phẩm tranh thêu tay hoàn thiện của nghệ nhân Nguyễn Quốc Sự.

Nghệ nhân Nguyễn Xuân Dục là một trong những người có trình độ và kinh nghiệm lâu năm tại làng cho biết: “Nghề thêu đòi hỏi sự khéo léo, tỉ mỉ và cần cù. Không phải ai học thêu cũng có thể trở thành người thợ được mà phải rèn luyện và chuyên cần sau nhiều năm. Tiêu chí cho một bức tranh thêu đẹp là các đường chân kim không bị lộ, đường nét phải rõ ràng, đặc biệt là phải có sự hòa quyện, kết hợp hài hòa giữa các màu sắc”.

Tranh thêu Cửu ngư quần hội tượng trưng cho một cuộc đời luôn luôn no đủ, hạnh phúc.

Mỗi chủ đề tranh thêu lại có những bước đột phá trong kỹ thuật và nội dung thể hiện. Tranh thêu Quất Động được làm hai mặt trên chất liệu voan mỏng, dùng chỉ thêu bằng tơ tằm. Nhìn vào bức tranh thêu hai mặt, người xem không thể nhận ra đâu là điểm bắt đầu và đâu là điểm kết thúc bởi những chân chỉ được các nghệ nhân giấu vào chính giữa. Vì thế khi xem tranh, người xem thấy hình ảnh phong cảnh thiên nhiên hay chủ đề sinh hoạt đời thường giống như đang trải nghiệm xem một bức ảnh chân thực. Các tác phẩm nổi bật của làng thêu Quất Động luôn thấm đẫm hơi thở cuộc sống với chủ đề như: cây đa, bến nước, con thuyền và các danh lam thắng cảnh nổi tiếng của Việt Nam như chùa Một Cột, đền Ngọc Sơn, đình Hồng Thái, Cố đô Huế, đến các tĩnh vật như Tứ Bình, Hoa Sen, Mã đáo thành công, thuận buồm xuôi gió... Sự kết hợp của câu chuyện trên tranh với sắc màu tươi sáng của chỉ màu tạo nên sự hài hòa của bức tranh thêu có hồn, có biểu cảm.

Để để sáng tạo một tác phẩm tranh thêu tổng hòa nội dung và hình thức, nghệ nhân có một quy trình làm từ vẽ phác thảo trên vải, tìm chủ đề nội dung, lựa chọn màu sắc chỉ sao cho phù hợp.

Tác phẩm thêu tay gánh hàng rong.

Hiện nay, tranh thêu Quất Động được bày bán nhiều tại các cửa hàng lưu niệm và đã xuất khẩu đơn hàng đến thị trường châu Âu, Hồng Kông, Nhật Bản, Hàn Quốc, Mỹ. Điển hình như tác phẩm tranh “Hoa Sen” của nghệ nhân Nguyễn Quốc Sự được bán tại thị trường Nhật Bản với số lượng lớn. Tranh thêu Quất Động đã vượt ra khỏi làng quê để đến với nhiều hội chợ du lịch trong nước và quốc tế. Nhiều đoàn khách khi đến Hà Nội du lịch đã chọn làng thêu Quất Động trong hành trình khám phá văn hóa Việt Nam. Tranh thêu Quất Động đã và đang được bảo tồn, phát triển là một trong những loại hình tranh nghệ thuật hiện đại có sức sống mãnh liệt với thời gian.

Trịnh Bộ