Độc đáo tượng gỗ dân gian Tây Nguyên

(LV) - Nét độc đáo nhất của các bức tượng là các nghệ nhân không đi theo khuôn mẫu hay đường nét chung nào có sẵn mà tự suy nghĩ mà làm ra.

 >>> Chương trình tổng thể Tuần lễ “Đại đoàn kết các dân tộc - Di sản Văn hóa Việt Nam”

>>> Đại đoàn kết các dân tộc Việt Nam - kết tinh di sản đặc biệt quý báu của dân tộc 

Từ bao đời nay, những pho tượng gỗ dân gian được tạc đẽo thô mộc, dãi dầu mưa nắng nhưng luôn mang đến cho người xem cảm giác mà trong đó vừa ẩn chứa hồn thiêng vừa như toát lên cốt cách con người, núi rừng Tây Nguyên… Những dân tộc anh em ở Kon Tum có chung một niềm đam mê trong cuộc sống tinh thần là tạc tượng gỗ dân gian, họ yêu thương con người, yêu thiên nhiên cây cỏ, yêu sông, yêu suối, yêu đời sống văn hóa lễ hội.

Mặc dù không qua trường lớp đào tạo nào, nhưng những nghệ nhân tạc tượng được sinh ra và lớn lên đã thấm đậm trong mình nền văn hóa truyền thống đặc thù của Tây Nguyên, đã tạo ra những đứa con tinh thần tô đẹp thêm cho đời và cho con người. Khi đã định hình trong đầu, người nghệ nhân thỏa sức sáng tạo, thả hồn vào những tác phẩm của mình. Các bức tượng chỉ được chế tác bằng công cụ thô sơ, thoạt nhìn có vẻ thô mộc, nhưng càng ngắm, càng thưởng ngoạn người xem mới cảm thấy mình như hòa vào chính đời sống của người nghệ nhân hay cảm nhận về nét bản sắc văn hóa đời sống đậm chất truyền thống của con người Kon Tum, cảm nhận nắng gió vời vợi của đại ngàn.

Những thân gỗ thô mộc qua bàn tay tài hoa của các nghệ nhân đã tạo ra những khối hình với những đường nét, góc cạnh đơn giản, mộc mạc mà chứa đựng hết tình yêu thương con người, đời sống tâm linh... Theo đời sống tập quán dân tộc khi tạo ra các tác phẩm thường thiên về các chủ đề khác nhau, có vô vàn những cảnh sống, cảnh sinh hoạt, lao động thường ngày của người dân, muông thú và cỏ cây đã được sáng tạo thành những tác phẩm nghệ thuật qua bức tượng gỗ. 

Mô hình làng bản được mô tả qua tượng gỗ. Ảnh: Văn Phát

Nếu như các nghệ nhân thuộc huyện Đắk Tô thường tạc những bức tượng về chủ đề muông thú, về đời sống thiên nhiên thì các nghệ nhân thuộc huyện Sa Thầy lại hướng về chủ đề hôn nhân gia đình, tình cha con, vợ chồng hay các nghệ nhân thuộc huyện Đắkglei thường tiếp cận chủ đề mang tính kế thừa, giữa người già và người trẻ, thế hệ trước và thế hệ sau…

Trong nghệ thuật tạc tượng ở Kon Tum, phải nói đến sự sáng tạo của người Ba Na với những nét đặc sắc được các nhà nghiên cứu, cũng như khách tham quan đặc biệt quan tâm, trong đó nổi bật là tượng nhà mồ. Tượng nhà mồ rất đa dạng về kiểu loại, đó là những hình khối, những hình trang trí và tượng gỗ. Chẳng hạn những hình trai gái khỏa thân biểu hiện cho sự phồn thực và sự sinh sôi phát triển, tượng người ôm mặt khóc... Các bức tượng thể hiện sắc thái, thẩm mỹ nghệ thuật hồn nhiên trong sáng và nguyên nhất. 

Tác phẩm "Tình mẹ con". Ảnh: Văn Phát

Nhân dịp tỉnh Kon Tum tròn 100 năm tuổi, Liên hoan Tạc tượng gỗ dân gian các dân tộc thiểu số đã được tổ chức tại Khu du lịch sinh thái Quốc gia Măng Đen, huyện Kon Plông từ ngày 5 - 18/3/2013 thu hút được 33 nghệ nhân tham gia, thực hiện hoàn thành 100 tác phẩm. Các bức tượng tả thực từ chính con người trong sản xuất, đời sống hàng ngày, về lễ hội, tâm linh như: Tượng người phụ nữ giã gạo, dệt vải; người đàn ông đi săn; gia đình đi lên rẫy, người chơi nhạc cụ; già làng; anh bộ đội cụ Hồ, múa xoang; uống rượu cần; lễ ăn trâu; lễ bỏ mả... Bên cạnh đó là những con vật gần gũi trong đời sống với người dân và trong đại ngàn của núi rừng Tây Nguyên cũng được phác họa... Có thể nói, mỗi bức tượng là một tác phẩm nghệ thuật độc đáo mang sắc màu dân gian truyền thống của từng dân tộc bản địa, được nghệ nhân thể hiện qua từng thớ gỗ, giàu tính tượng hình, biểu cảm qua đường nét, hình khối thô, chắc…

Vườn tượng ở Khu du lịch sinh thái Quốc gia Măng Đen (Kon Tum). Ảnh: Văn Phát

Trong chương trình Tuần lễ “Đại đoàn kết các dân tộc - Di sản Văn hóa Việt Nam” từ ngày 18 - 24/11/2013 tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam, tỉnh Kon Tum có tham gia hoạt động tạc tượng gỗ dân gian và trưng bày tác phẩm. Đây là sự ghi nhận nghệ thuật điêu khắc gỗ dân gian của các dân tộc thiểu số tỉnh Kon Tum, ghi nhận về sự bảo tồn và phát huy nét đẹp của văn hóa truyền thống của các dân tộc. Hy vọng rằng, qua hoạt động tạc tượng và trưng bày tượng gỗ dân gian của tỉnh Kon Tum tại Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam sẽ góp phần tích cực vào thành công của Tuần lễ “Đại đoàn kết các dân tộc - Di sản Văn hóa Việt Nam” đồng thời giúp cho nghệ thuật điêu khắc gỗ dân gian của tỉnh Kon Tum nhận được nhiều hơn sự quan tâm trong công tác bảo tồn và huy giá trị di sản văn hóa truyền thống, khách du lịch trong và ngoài nước sẽ biết đến Kon Tum nhiều hơn qua nghệ thuật tạc tượng gỗ dân gian.

Văn Phát