Gian nan tìm biện pháp phát huy giá trị Hoàng thành

(LV) - Mở hẳn cuộc thi “Thi tuyển phương án thiết kế kiến trúc bảo tồn và phát huy giá trị Khu di tích Khảo cổ học 18 Hoàng Diệu thuộc Trung tâm Hoàng thành Thăng Long - Hà Nội”, tuy nhiên chưa tìm ra phương án tối ưu.

>>> Sư tử đá kiểu Trung Quốc và chuyện giữ gìn bản sắc văn hoá 

>>> Ứng xử đúng với di sản là tri ân công đức của tiền nhân 

Thế mới biết, việc lập quy hoạch, kế hoạch thực hiện các dự án về đầu tư xây dựng, quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị di sản Khu Trung tâm Hoàng thành Thăng Long cho tương xứng với chiều sâu lịch sử, văn hóa của Thăng Long - Hà Nội, cho xứng tầm danh hiệu Di sản thế giới không đơn giản.

Trong bối cảnh các nhà khoa học của hội Khoa học lịch sử Việt Nam, Di sản văn hóa Việt Nam, Khảo cổ học Việt Nam vừa cùng ký tên vào bản kiến nghị khẩn cấp gửi Chính phủ về việc bảo vệ Di sản thế giới Khu Trung tâm Hoàng thành Thăng Long - Hà Nội thì việc sớm tìm ra giải pháp phát huy giá trị khu di tích này càng cấp thiết hơn bao giờ hết.

Khu di tích khảo cổ học 18 Hoàng Diệu.

Chưa tìm ra phương án tối ưu

Có thể nói, chưa có một công trình nào làm khó nhà thiết kế như phương án thiết kế kiến trúc bảo tồn và phát huy Khu di tích Khảo cổ học 18 Hoàng Diệu. Bởi theo đề án được Chính phủ phê duyệt, Khu Trung tâm Hoàng thành Thăng Long sẽ trở thành công viên lịch sử, văn hóa tầm cỡ đầu tiên của Việt Nam, xứng tầm khu vực và thế giới; thể hiện được ý nghĩa của khu di sản thế giới có lịch sử tồn tại và phát triển liên tục từ hơn 1.300 năm trước. Trên tinh thần đó, cuộc thi thiết kế đặt ra yêu cầu đối với các phương án dự thi là phải bảo tồn và phát huy giá trị di sản của Khu di tích Khảo cổ học 18 Hoàng Diệu; kiến trúc thanh lịch, hài hòa với các công trình kiến trúc liền kề và cảnh quan chung của khu vực, tiến tới xây dựng một công viên lịch sử, văn hóa Hoàng thành Thăng Long, tôn vinh giá trị khu di sản, mang lại lợi ích cao nhất cho sinh hoạt cộng đồng. Ban tổ chức cuộc thi nhận được 24 đồ án của 23 đơn vị trong nước, quốc tế tham dự. Hội đồng thi tuyển gồm 17 thành viên do Chủ tịch UBND TP. Hà Nội Nguyễn Thế Thảo làm chủ tịch đã bỏ phiếu thống nhất lựa chọn ra 6 phương án xuất sắc nhất để trao giải nhưng không có giải nhất.

Theo đánh giá, các phương án dự thi chú trọng nhiều tới việc tạo hình tạo khối, ít quan tâm đến mục tiêu chính là bảo tồn và phát huy giá trị của di tích và ngược lại. Việc xử lý phần mái của công trình như thế nào để vừa bảo quản được di tích, vừa có thể tạo nên một công viên khảo cổ học - một không gian sinh hoạt của cộng đồng, lại phù hợp với tòa Nhà Quốc hội đã định hình về kiến trúc cũng chưa có lời giải. Xét về mặt hình thái, các phương án dự thi gồm 2 tổ hợp cơ bản, một là tổ hợp hữu cơ, hai là tổ hợp hình học. Tổ hợp hữu cơ có tạo hình tự nhiên mềm mại, tạo thành công viên xanh với hai lớp không gian, bên dưới trưng bày khảo cổ, bên trên là không gian xanh cho phép du khách đi dạo và ngắm cảnh. Ưu điểm của tổ hợp này là tạo ra một vẻ đẹp tương phản và làm mềm hóa kiến trúc Nhà Quốc hội. Hạn chế là hệ mái bao phủ khu khảo cổ đòi hỏi một hệ kết cấu đồ sộ, một giàn mái không gian lớn sẽ làm ảnh hưởng tới phần đất bên dưới đang cộng sinh cùng di tích - đối tượng chính cần bảo quản. Mặc khác, tổ hợp hữu cơ với các bề mặt uốn lượn có thể tạo nên một công viên đẹp, nhưng sẽ không tạo nên một không gian nội thất đẹp cho phần không gian bảo tồn di tích và trưng bày tham quan phía bên dưới. Kiểu hình học có ưu điểm tạo nên sự hài hòa với hình thức Nhà Quốc hội và cảnh quan xung quanh, khả thi, tiết kiệm bởi phần mái chủ yếu làm nhiệm vụ che phủ nên mỏng và nhẹ, có thể tháo lắp cơ động. Nhược điểm là kiến trúc nhạt nhòa…

Cuộc thi vẫn chưa tìm được phương án thiết kế kiến trúc tối ưu để bảo tồn và phát huy giá trị Khu di tích Khảo cổ học 18 Hoàng Diệu. 

Tiếp tục lựa chọn

Nhìn nhận Khu di tích Khảo cổ học 18 Hoàng Diệu là di chỉ khảo cổ vô cùng quý giá, là bằng chứng vật chất hơn 1.000 năm Thăng Long - Đông Đô - Hà Nội, KTS. Hoàng Đạo Kính (Hội Quy hoạch và phát triển đô thị Việt Nam) - thành viên Hội đồng thi tuyển cho rằng: Công trình kiến trúc bảo tồn di tích đặc biệt này phải đảm bảo yêu cầu tối thượng là bảo quản tốt nhất, lâu dài nhất hiện trường khảo cổ cũng như thành phần cấu thành di tích khảo cổ. Đây là yêu cầu kỹ thuật hết sức đặc thù chưa bao giờ chúng ta làm được. Yêu cầu thứ hai không kém phần quan trọng, công trình này phải là công trình văn hóa, nghệ thuật tương xứng với thời đại ngày nay. Di tích 18 Hoàng Diệu là di chỉ khảo cổ đầu tiên ở nước ta được Nhà nước và cộng đồng đặt vấn đề bảo tồn lâu dài cho nên nó phải là công trình có dấu ấn riêng, đặc sắc. “Hà Nội là Thủ đô duy nhất trên thế giới có khu Ba Đình vừa là trung tâm chính trị, hành chính, vừa là trung tâm tưởng niệm, vừa là trung tâm lịch sử khảo cổ học, vừa có không gian xanh. Với một phức hợp kiến trúc, cảnh quan độc đáo như thế thì không có lý do gì chúng ta lại không vĩnh cửu hóa di sản, vĩnh cửu hóa thái độ ứng xử của chúng ta với chiều dài hơn 1.000 năm Thăng Long - Đông Đô - Hà Nội”, KTS. Hoàng Đạo Kính nói.

Để đưa di sản Hoàng thành Thăng Long thành công viên lịch sử, văn hóa, góp phần tôn vinh lịch sử, văn hóa của Thăng Long - Hà Nội ngàn năm văn hiến, cần một quy hoạch dài hơi và hợp lý. Hà Nội đã có văn bản yêu cầu Trung tâm bảo tồn di sản Thăng Long - Hà Nội phối hợp với các sở, ban, ngành, các đơn vị liên quan, các KTS, các nhà khoa học khẩn trương hoàn thiện Dự án bảo tồn và phát huy giá trị Khu di tích Khảo cổ học 18 Hoàng Diệu, đưa dự án này trở thành dự án trọng điểm và quyết tâm thực hiện trong những năm tới.

Tùng Linh