Khởi công vở cải lương “Người đi tìm minh chủ”

(LV) - Nhà hát Cải lương Việt Nam vừa triển khai dàn dựng vở “Người đi tìm minh chủ”, một tác phẩm của PGS, TS Trần Trí Trắc và Đạo diễn NSƯT Triệu Trung Kiên.

“Người đi tìm minh chủ” kể về cuộc đời và sự nghiệp của nhân vật lịch sử Ngô Thì Nhậm – một danh sỹ, nhà văn thời Hậu Lê – Tây Sơn. Ông vốn người làng Tả Thanh Oai, nay là huyện Thanh Trì, Hà Nội.

Sống dưới thời Trịnh – Lê, ông được Chúa Trịnh Sâm tin dùng. Tĩnh đô vương Trịnh Sâm nhận xét Ngô Thì Nhậm là người “Tài học không ở dưới người”. Ông được Trịnh Sâm cất nhắc làm Hiến sát phó sứ Hải Dương, rồi thăng chức cho ông lần lượt lên Hộ khoa cấp sự trung, Giám sát ngự sử đạo Sơn Nam, Đốc đồng Kinh Bắc kiêm Đốc đồng Thái Nguyên, Đông các hiệu thư… Ngô Thì Nhậm dâng nhiều kế sách hay trong đạo trị nước, trong đó có các bài biểu nổi tiếng như Giáo nghị, Pháp nghị và Chính nghị… Ngô Thì Nhậm đã đốc tâm, dốc sức để phò tá cho các đời Chúa Trịnh. Nhưng rồi nhà Trịnh với những mâu thuẫn nội tại gay gắt đã không tránh khỏi lâm vào suy vi, khiến cho mộng lớn phò vua, giúp nước của ông không những không tròn mà thanh danh lại vướng nhiều hàm oan.

Đạo diễn NSƯT Triệu Trung Kiên chia sẻ tại buổi khởi công.

Sau khi nhà Trịnh – Lê suy tàn. Nguyễn Huệ đem quân tiến ra Bắc. Lúc đầu vì cho rằng Nguyễn Huệ là giặc, nên ông đã lui về ở ẩn. Nhưng chính trong 5 năm mai danh ẩn tích, ông đã nhận ra khí chất anh hùng của Nguyễn Huệ và sự bạc nhược, ươn hèn của Lê Chiêu Thống. Ngô Thì Nhậm đã tìm về dưới cờ nghĩa Tây Sơn. Vua Quang Trung đã từng sung sướng thốt lên: “Có lẽ, đây là ý trời muốn để dành người tài cho ta dùng”. Sau này, vua phong cho Ngô Thì Nhậm nhiều chức quan trọng yếu, như Thị lang Bộ Lại; Tổng tài Quốc sử quán; Thượng thư Bộ Binh… ở tất cả các cương vị, ông đều có những đóng góp to lớn cho sự nghiệp lẫy lừng của Hoàng đế Quang Trung, trong đó có việc đánh tan hai mươi chin vạn quân Thanh xâm lược.

Khi triều Tây Sơn suy yếu, Ngô Thì Nhậm vẫn một mực giữ lòng trung. Ông từng nói: “Khi bước đi của ta hợp với đạo lý thì dù có xéo lên đuôi hổ cũng không sao cả”. Sau khi Quang Toản bị Gia Long đánh bại, triều đại Nhà Nguyễn được thiết lập. Ngô Thì Nhậm cùng Phan Huy Ích, Nguyễn Gia Phan và nhiều danh sỹ khác đã bị lôi ra đánh đòn tại Văn Miếu để trị “tội” bất trung với nhà Lê. Riêng Ngô Thì Nhậm bị Đặng Trần Thường – một kẻ vốn trước kia có nhiều thâm thù đã lén cho tẩm thuốc độc vào roi phạt, khiến Ngô Thì Nhậm đã phải mạng vong. Do có công trạng lớn với triều Tây Sơn, nên Ngô Thì Nhậm bị các sử gia triều Nguyễn nhìn nhận sai lạc và ra sức bôi nhọ.

Cuộc đời Ngô Thị Nhậm – một con người tài ba lỗi lạc, đức độ vẹn toàn. Một chí sỹ yêu nước, thương nòi, tận hiến cả cuộc đời để phò vua, giúp nước. Ông thường thể hiện rõ quan điểm của kẻ sỹ: “Người chính nhân phải biết coi vua chúa không bằng quốc gia, dân tộc. Kẻ quân tử chỉ biết thờ quốc gia, dân tộc, chứ không thờ chúa thờ vua”. Cũng bởi quan điểm ấy mà cả cuộc đời mình, Ngô Thì Nhậm đã mải miết đi tìm “Minh chủ” để cống hiến cuộc đời mình vì quốc thái, dân an. Nhưng rồi những nghiệt ngã của cuộc đời đã khiến ông phải lận đận, thăng trầm và nếm trải nhiều oan khuất. Nỗi niềm ấy được khắc họa đậm nét trong hai câu thơ: Kim cổ vô cùng giang mạc mạc/ Anh hùng di hận kỷ thiên niên.

Vở Cải lương “Người đi tìm minh chủ”, Tác giả: PGS,TS Trần Trí Trắc; Đạo diễn: NSƯT Triệu Trung Kiên; Âm nhạc: NSND Thanh Hải; Thiết kế mỹ thuật: NSƯT Doãn Bằng; Biên đạo múa: Quốc Tuấn; Chỉ đạo Nghệ thuật: Quyền Giám đốc Nguyễn Xuân Vinh… được xây dựng để phản ánh cuộc đời và sự nghiệp của danh sỹ Ngô Thì Nhậm dưới ánh sáng của khoa học Lịch sử hiện đại.

Vở diễn cố gắng chuyển tải một cách khách quan nhất nhằm xóa nhòa những nghi vấn lịch sử, hóa giải những nỗi oan khiên mà Ngô Thì Nhậm đã phải hứng chịu, đồng thời cố gắng làm nổi bật những công lao to lớn của ông đối với quốc gia, dân tộc trong một giai đoạn lịch sử nhiều biến động của đất nước ta vào cuối thế kỷ 18, đầu thế kỷ 19.

Minh Quế