Chân dung người giữ làn điệu “lải lèn”

(LV) - Dù đã ở tuổi 94 nhưng nghệ nhân ưu tú Lưu Thị Ngần vẫn đắm say làn điệu lải lèn - một trong những Di sản Văn hóa phi vật thể của thôn Nội Chuối, xã Bắc Lý, huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam, tỉnh Hà Nam.

 >>> Người giữ vốn quý của dân tộc Giáy

Bà Lưu Thị Ngần (1923) quê ở thôn Nội Chuối, xã Bắc Lý, huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam. Ngày 6/1/2016 bà được Chủ tịch nước phong tặng Nghệ nhân ưu tú, người đã kế tụng, lưu giữ, truyền dạy phát huy điệu múa hát lải lèn - một trong những Di sản Văn hóa phi vật thể của tỉnh Hà Nam nói riêng và cả nước nói chung. Bà được coi là kho tư liệu quý giá về múa hát lải lèn cổ ở thôn Nội Chuối, xã Bắc Lý, huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam. 36 điệu lải lèn là một trong những di sản Văn hóa phi vật thể được lưu giữ từ ngàn đời xưa.

Bà kể lại: " xưa các cụ truyền lại cho chúng tôi cái hòm, nó ở trên cái ngách Mạc trôi về đây. Ở đâu vớt cũng không được. Chúng tôi họp đóng lại cửa đình, các cụ chúng tôi mới cho trai cháng ra khênh lên và mở ra, thì có 4 tờ tranh mỗi bên hai tờ, 8 người thanh niên mỗi bên 4 người và 12 thiếu nữ mỗi bên 6 người. Thế thì chúng tôi mới rở 3 quyển sách nom thì nói là "làng Đọ bơi thuyền, làng Yên chạy ngựa, làng Nội múa hát lải lèn".

Bà Ngần đang truyền dạy làn điệu lải lèn cho CLB.

Bà Ngần được coi là kho tư liệu quý giá về múa hát lải lèn cổ ở thôn Nội Chuối, xã Bắc Lý, huyện Lý Nhân, tỉnh Hà Nam. Trao đổi với chúng tôi, bà Ngần chia sẻ : tôi được các cụ truyền dạy khi tôi 14 tuổi, tôi học đến 19 tuổi thì nghỉ. Ở cái tuổi trăng rằng tôi đã trở thành nàng lải được tham gia công cuộc diễn xướng, mua hát trong hội làng, hội tỉnh và được công diễn cùng đoàn ca múa nhạc quân đội lúc bấy giờ. Được truyền dạy từ lúc còn thiếu niên,tinh thần ham học hỏi, cố gắng luyện tập nhiều bà Ngần trở thành một trong mười hai nàng lải ở thôn Nội.

Vì tiếc, vì lo cho câu hát quê mình và cái tâm phải giữ bằng được di sản cha ông để lại, bà đã ra sức kêu gọi cụ Ngoãn, cụ Cúc cùng với chị em trong làng thành lập Câu lạc bộ múa hát lải lèn. Bước đầu bà rất khó khăn khi lựa chọn chị em, con cháu, phụ nữ trong làng họp lại để dạy múa hát làn điệu lải lèn, vì trước đó chỉ có những cô gái đồng trinh mới tham gia trong múa hát lải lèn. Duy trì chưa được bao lâu một số chị em lại xuất giá tòng phu, người thì xa quê lo làm kinh tế. Nên bà bàn bạc phổ biến lại những người đã có gia đình vẫn được tham gia múa hát lải lèn,mong các cháu gìn giữ làn điệu quê mình.

Làn điệu lải lèn được phục dựng.

Bà Ngần chia sẻ: tôi được các cụ truyền dạy khi tôi 14 tuổi, tôi học đến 19 tuổi thì nghỉ. Ở cái tuổi trăng rằng tôi đã trở thành nàng lải được tham gia công cuộc diễn xướng, mua hát trong hội làng, hội tỉnh và được công diễn cùng đoàn ca múa nhạc quân đội lúc bấy giờ. Được truyền dạy từ lúc còn thiếu niên,tinh thần ham học hỏi, cố gắng luyện tập nhiều bà Ngần trở thành một trong mười hai nàng lải ở thôn Nội. Cả cuộc đời bám làng, giữ gìn câu hát, bà hiểu tường tận ngữ nghĩa của các làn điệu cổ..

Bằng sự quyết tâm, cố gắng miệt mài tập luyện, sức khỏe dẻo dai truyền dạy cho con cháu bà đã lựa chọn được 12 nàng lải theo đội hình mới. Hiện giờ, đội hình có thêm 16 chị em trong làng và các cháu nhỏ. Tình yêu, tâm huyết của bà dành cho múa hát lải lèn đã truyền sang họ từ khi nào không hay. Đến giờ Câu lạc bộ múa hát lải lèn hoạt động liên tục và chăm chỉ . Chị em và các cháu say sưa tập luyện, cố gắng của bà và chị em trong làng là tiền đề để xã Bắc Lý khôi phục lại các điệu lải lèn trong các lễ hội đầu năm. Bà chia sẻ: Tháng 3 vừa qua tôi gặp phải trận ốm tưởng không qua khỏi, sức khỏe tôi ngày một yếu đi tôi vẫn luôn nhắc nhở con cháu rằng tập luyện và lưu dữ phát huy làm điệu lải lèn.

Hoàng Oanh