Người giữ lửa cho các nhà hát

(LV) - Sáng ngày 28/9/2018, Hội Sân khấu Hà Nội tổ chức Hội thảo với chủ đề: “Vai trò chỉ đạo nghệ thuật trong các nhà hát của Hà Nội”.

Đây là một hoạt động rất cần thiết của giới Sân khấu Thủ đô bởi tính định hướng, phong cách của một nhà hát thì người chịu trách nhiệm là chỉ đạo nghệ thuật là vô cùng quan trọng.

Tại Hội thảo, nhiều ý kiến, trao đổi thẳng thắn của các nghệ sỹ lão thành tại các nhà hát của Hà Nội.

Để một nhà hát tồn tại và có nhiều vở diễn hay thì vai trò chỉ đạo nghệ thuật rất quan trọng và cần thiết. Người chỉ đạo nghệ thuật trước hết phải là người giỏi về trình độ, đặc biệt là trình độ nghệ thuật phải có chủ trương định hướng, phong cách của một nhà hát và phải có nghề, hiểu nghề, có mối quan hệ sâu sắc với những người như tác giả, đạo diễn, nghệ sỹ để nhà hát phong phú về vở diễn và rất Hà Nội.

Vai trò của chỉ đạo nghệ thuật giống như nhạc trưởng của dàn hợp xướng. Ảnh minh họa

Muốn là như vậy nhưng cũng nhiều khó khăn, vì nước ta chưa có trường đào tạo chỉ đạo nghệ thuật, hiện nay bộ máy nhân sự của các nhà hát vẫn diễn ra tình trạng, cứ là giám đốc, hay đoàn trưởng là chỉ đạo nghệ thuật. Chúng ta quên rằng, giám đốc hay trưởng đoàn chỉ làm vai trò quản lý đã nhiều việc lắm rồi, hơn nữa lại kiêm luôn vai trò chỉ đạo nghệ thuật thì quá nhiều việc.

Phát biểu tại Hội thảo, PGS.TS. Trần Trí Đắc cho rằng: Nghệ thuật sân khấu vốn có 4 thành tố cơ bản là tác giả, đạo diễn, diễn viên và khán giả. Nhưng từ năm 1945 đến nay, ở sân khấu Việt Nam có thêm thành tố thứ 5 – Chỉ đạo nghệ thuật. Chỉ đạo nghệ thuật tuy là thành tố thứ 5 nhưng lại có vai trò đảm bảo khuynh hướng, phong cách, vinh quang và mọi giá trị sáng tạo của đơn vị nghệ thuật theo đường lối văn hóa, văn nghệ của Đảng. Do đó, chỉ đạo nghệ thuật, nói cho cùng chính là chủ thể quản lý – người cầm quyền thuộc Nhà nước trong đơn vị nghệ thuật sân khấu Việt Nam và có vị trí tối cao đặt ra đường lối phát triển, định hướng sáng tạo, chi phối bao cấp, điều hành mọi tổ chức, nhân sự, hoạt động của các nghệ sĩ trong đơn vị sân khấu… Rõ ràng, một tác phẩm sân khấu được ra đời hay bị dừng cũng đều do chỉ đạo nghệ thuật và có nhà hát được vinh quang hay bị khủng hoảng cũng bởi tài năng chỉ đạo nghệ thuật của nhà hát mình tạo ra.

Sân khấu Hà Nội kể từ khi có chỉ đạo nghệ thuật đã được phát triển không ngừng từ một nền sân khấu nhỏ bé, đơn điệu, bầu gánh, đậm tính thương mại và có nguy cơ tan rã trở thành gương mặt mới tươi trẻ, chuyên nghiệp, thanh lịch, hoành tráng, hoàn thiện, hiện đại, mang hơi thở nhân dân, gắn liền với bước đi của dân tộc. Trong thời kỳ hội nhập quốc tế với cách mạng công nghệ 4.0 theo tốc độ nhanh biến đổi đến tận gốc mọi giá trị cơ bản nhất của văn hóa, làm cho vai trò, vị trí của chỉ đạo nghệ thuật ở các nhà hát Hà Nội trở nên lúng túng nhiều mặt.

Các nghệ sỹ đã chỉ ra sự lúng túng đó trước hết là các nhà hát ở Hà Nội không biết “xoay xở” thế nào để vừa có “tác phẩm đỉnh cao”, “tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc” trong hoàn cảnh “xã hội hóa”, “sân khấu tự chủ”, để rồi dẫn đến tình trạng và “vắng bóng khán giả trầm trọng”, nhất là ở các sân khấu truyền thống.

Các ý kiến tại Hội thảo cũng xoay quanh các vấn đề, vai trò chỉ đạo nghệ thuật còn tồn tại hay không và tồn tại theo mô hình nào để vừa phù hợp với cơ chế thị trườn... Tiêu chí, tiêu chuẩn nào cho vị trí chỉ đạo nghệ thuật hiện nay tại các nhà hát.

Từ đó, Hội nghị bàn bạc đưa ra các giải pháp nâng cao vai trò chỉ đạo nghệ thuật trong các nhà hát như: Đổi mới về quy trình sáng tạo tác phẩm; Xây dựng kế hoạch dàn dựng tác phẩm hàng năm; Các phương thức nâng cao chất lượng nội dung và nghệ thuật của các thành phần sáng tạo; Các phương thức hoạt động để quảng bá tác phẩm đến công chúng...

Vũ Minh